2. Dünya Savaşı’nın unutulan soykırımı: ‘Bizi neden öldürdüler?’

Gheroghe, İkinci Dünya Savaşı esnasında, hemen hemen iki yaşlarındayken Dinyester ve Bug nehirleri arasındaki Transdinyester bölgesindeki bir toplama kampına götürülmüştü.

BBC’ye yeğeninin kızı İzabela Tiberiade vesilesiyle konuşan Gheroghe, “Varlığımın tamamını lekeleyen o yolculuğu pek hatırlamıyorum” diye öyküsünü anlatmaya başlıyor.

Nazi rejiminin, soykırım politikası sebebiyle ortalama 11 milyon insanı öldürmüş olduğu düşünülüyor.

Öldürülenlerin neredeyse 5 milyonu Yahudi kökenli değildi.

Tarihçiler, bu zamanda 250-500 bin içinde Roman ve Sinti kökenli kişinin öldürüldüğünü tahmin ediyor.

Sadece bu insanların hikayesi günümüzde pek bilinmiyor.

Naziler, Almanların Aryan ve dolayısıyla “Üstün Irk” olduğuna inanıyordu.

Bu inanca gore bazı insanoğlu genetik yada kültürel kökenleri yada sıhhat durumları sebebiyle Nazi standartlarına gore “istenmeyen kişilerdi”.

Yahudiler, Çingeneler, Polonyalılar ve öteki Slavlar ve fizyolojik yada zihinsel engelliler bunların yalnız bir kısmıydı.

Yehova’nın Şahitleri, eşcinseller, muhalif din görevlileri, komünistler, sosyalister, “asosyeller” (Naziler tarafınca toplumsal normlara uymayan bir grup insanı kategorize etmek için kullanılan bir terim) ve öteki siyasal düşmanlar da “istenmeyenler” arasındaydı.

Gheroghe, öyküsünü anlatmaya devam ediyor, kampa götürülen fazlaca sayıda kişinin seyahat esnasında öldüğünü söylüyor:

“Annem, sığır taşıyan trenlerde seyahat yaparken bazı çocuklarını yitirdi ve sanırım onun bir parçası, uzun seneler sonrasında, her şey yalnız bir anıyken bile sonsuza dek o trende kaldı.

“Daha varmadan kampta neler olacağını anlamıştık. Bir kısmımız yolda öldü. Sığır taşımacılığı için tasarlanmış küçücük trenlerin içine fazlaca fazla insan doldurulmuştu.”

Haziran 1936’da Naziler, ‘Çingene Belasıyla Savaşım’ adıyla bir araya getirilen grubun merkez ofisini kurdu.

Münih’teki ofis, Sinti ve Romanlar üstüne meydana getirilen “ırksal-biyolojik araştırmaların bulgularını değerlendirmek” ile göreve getirildi.

1938 yılına kadar Sinti ve Roman insanoğlu toplama kamplarına gönderilmeye başlanmıştı.

Bu zamanda Yahudiler benzer biçimde onlar Romanlar da temel insan haklarından yoksun bırakıldı.

Roman ve Sinti evlatların devlet okullarına girmeleri yasaklandı ve yetişkinler iş bulmakta giderek zorlandı.

Aslen kuzeybatı Hindistan’dan geldiğine inanılan, göçebe bir halk olan Romanlar, birkaç kabile yada ulustan oluşuyordu.

Almanya’ya yerleşen Romanların büyük kısmı Sinti ulusundandı ve yüzyıllarca zulüm görmüştü.

Nazi rejimi de Romanları hem toplumsal hem de ırksal olarak Almanlardan aşağı görerek bu zulme devam etti.

Gheorghe, “Kimse bizi sevmiyordu, onlar bizlerden fazlaca nefret ediyordu” diyor.

1943 yılına kadar Auschwitz-Birkenau kampının içindeki fazlaca büyük bir bölüm Sinti ve Roman halkına ayrılmıştı.

Kampta 23 bin kişinin kalmış olduğu tahmin ediliyor.

Bunların büyük bir kısmı tıbbi deneylerin kurbanı oldu, ötekiler bitkinlikten öldü yada gaz odalarında öldürüldü.

Kamp, Ağustos 1944’te kapatıldı.

Hala orada olan mahkumlar ya öldürüldü ya da başka kamplara geçirme edildi.

Bu sürecin sonunda neredeyse 21 bin adam, hanım ve çocuk öldürüldü.

Hinta Gheorghe ve ailesinden hayatta kalanlar, üç senelik sürenin sonunda kaldıkları kamptan Romanya’ya döndüklerinde evleri yıkılmış yada bir başkası tarafınca ele geçirilmişti.

Gheorghe, “Bizi insanlıktan uzaklaştırdılar ve en kötüsü de bizi hala tarihimizden yoksun bırakıyorlar. Günümüzün evlatları ne işe yaradığını asla bilmiyor ve yalnız büyük aile üyelerinin ağıtlarını duyuyor ve onların ağladığını görüyor” diyor ve sözlerine devam ediyor:

“Şarkılarımız, kamptaki yıkıcı ve dayanılmaz acıları taşıyor. Pislik, kıtlık, soğuk, uygun olmayan barınaklar… yavaş ve ağrılı hastalıklara neden olan aşırı kalabalık…”

Londra’da bulunan Wiener Soykırım Kütüphanesi’nde küratör olan Barbara Warnock, Alman toplumunda o dönemde mevcut toplumsal dışlanma ve yasallaştırılmış ayrımcılığın Nazilerin Roman topluluğunu hedef almasını kolaylaştırdığını düşünüyor.

Warnock, “Bu hedef alma ilk başta aslına bakarsanız mevcud, önyargıya dayalı tutumların bir nevi devamı olarak başladı. Naziler, davranışlarını mevcut yasalara dayandırıyordu. Romanlar, Almanya’da oldukça marjinal bir gruptu” diyor.

Warnock, İkinci Dünya Savaşı esnasında Romanlar hakkında resmi kayıtların bulunmadığına da dikkat çekiyor.

“Sayılar mevzusunda şüpheler var. Bazı Romanların kamplarda, bazılarının ise bilhassa Sovyet bölgelerindeki kitlesel saldırılarda öldürülmüş olduğu düşünülüyor. Alman Ordusu’nu takip eden Einsatzgruppen (Nazi Almanyası’nın paramiliter örgütleri) ve mahalli işbirlikçiler toplu katliamlara karışmaya başladı.”

Savaştan derhal sonrasında, fazlaca sayıda üst düzey Nazi yetkilisi yakalandı ve askeri mahkemelerde yargılandı.

Bu davalarda hiçbir yetkili Romanları öldürmekle suçlanmadı.

Naziler, “tutukladıkları Romanların suçlu bulunduğunu” iddia etti.

Gheorghe, kendisinin ve Roman topluluğunun “yabancılar” olarak maruz kalmış olduğu ayrımcılığın yalnız Nazi rejimiyle sınırı olan olmadığını söylüyor.

Sovyet Birliği’nin çöküşünden sonrasında Gheorghe, Romanya’dan ayrıldı ve Almanya’ya gitti.

Sadece birkaç ay sonrasında, Ağustos 1992’de, Rostock-Lichtenhagen isyanları olarak malum, acımasız bir yabancı düşmanı saldırıya yakalandı.

Bu, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonrasında Almanya’da yaşanmış olan en fena sağcı saldırıydı.

Hücum esnasında aşırılık yanlıları, sığınmacıların yaşamış olduğu bir apartmana taş ve molotof kokteyli fırlattı. .

Gheorghe, “İnsanların acıyla dolu bu mirası sürdürmesi fazlaca üzücüydü. Çocuklarımız nefret ve öfkeden daha iyisini hak ediyor” ifadeleriyle bu periyodu konu alıyor.

Soykırımın unutulan kurbanlarının soyundan gelen yeni nesil tarihlerine ilgi duymaya başladı.

İzabela Tiberiade, neo-Nazi ideolojisiyle tetiklenen Rostock-Lichtenhagen saldırıları meydana vardığında hemen hemen doğmamıştı.

Okuldaki derslerinde İkinci Dünya Savaşı ve Holokost periyodunu öğrenirken Romanların çekmiş olduğu acının tamamen atlandığını söyleyen İzabela, Romanya’ya gittiğinde bu mevzuyu incelemeye başladığını konu alıyor.

Adaleti aramaya emin olan İzabela, İnsan Hakları ve Internasyonal Hukuk okumaya karar verdi.

BBC’ye konuşan İzabela, “Ailelerimiz yeni nesillerin bir türlü anlayamadığı hikayeler anlatırdı. Bir vakit sonrasında büyükanne ve büyükbabalarımın, amca ve dayılarımın ve ailemden birçok kişinin deneyimlerinin aynı bulunduğunu anladım. Bir tek Roman oldukları için ölüm kamplarına gönderildiler” diyor ve devam ediyor:

“Yeni kuşakların bu bilgiye erişimi yok ve gençler nadiren geçmişlerini merak ediyor ve bağlantı kuruyorlar. Hatta bazıları Roman olmanın yanlış bulunduğunu bile düşünüyor.”

İzabela bugünlerde, Dikh he na bsiter (Gör ve unutma) adlı bir Roman gençlik topluluğu için çalışıyor.

Bu topluluk, soykırım esnasında Romanlara olanlar hakkında informasyon yaymayı ve ölen kişileri anmayı hedefliyor.

Izabela, soykırımın unutulan kurbanlarından daha çok insanoğlunun haberdar edilmesi durumunda “Romanlara karşı daha çok empati kurulacağına inanıyor.”

Romanların geçmişini anmak ve günümüzdeki yaşadıkları ayrımcılığı benimsemek yönünde internasyonal emekler da yapılıyor.

2015’te hazırlanan bir Birleşmiş Milletler raporu, Romanların haklarını ihlal etmeye devam eden önyargı ve ayrımcılıkla savaşım etmek için kuvvetli ve somut siyasal kararlılık çağrısında bulunmuştu.

Avrupa Parlamentosu da 2015’te Avrupa Roman Soykırımı’nı Anma Günü’nü seyretme sonucu aldı.

İzabela, “Bir günde her şeyi değiştirmemiz mümkün değil. Süre, kararlılık ve yoğun çaba gerekiyor. Birbirimizin kültürünü, tarihini ve dilini bir arada kutlamamız gerekiyor. Birbirimiz hakkında konuşmayı bırakıp birbirimizle beraber konuşmaya başlamamız gerekiyor” diyor.

Hinta Gheorghe ise bugünlerde Romanya’nın Krayova şehrinde yaşıyor.

Gheorghe’nin Roman halkı için bir isteği var, o da “Tüm Roman gençlerin okula gitmeleri ve bizim yapamadıklarımızı yaparak her şeyi öğrenip başarmaları.”