Afganistan’da kadınlar: “Nefes alamıyor gibi hissediyorum”

Bu hanımefendiler, Taliban yönetiminde hayatlarının iyi mi değiştiğini konu alıyor.

Bayanların güvenliği için bazılarının isimlerini gizli saklı tutuyoruz.

Uyarı: Bu haber intiharla ilgili unsurlar içeriyor.

Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinden bu yana yaşamın her kesiminden hanım etkilendi.

Bunlardan bir tanesi ülkenin en yoksul ve en ücra bölgelerinden kabul edilen Badakşan’dan bir insani yardım görevlisi.

Aralık ayının başlangıcında Taliban, hanımefendilerin sivil cemiyet kuruluşları (STK) için çalışmasını yasakladı.

Buna gerekçe olarak ise STK’larda çalışan hanımefendilerin başörtü ve giyim kurallarını ihlal etmesi yayınlandı.

Yönetimin bu sonucu, ülkede acil insani yardım operasyonları için bir tehdit ve hanım hakları ihlali olarak yorumlandı.

Eskiden bir yardım kuruluşunda çalışan hanım, “Değişik insanlarla tanışıp onlarla konuşurduk, sorunlarını ve gereksinimlerini anlamaya çalışırdık ve lüzumlu olduğunda yetkililere bildirirdik. İnsanlara yardım edebilmekten oldukça memnundum” diyor.

Afganistan Afet Yönetimi Bakanlığı yapmış olduğu açıklamada bu kış dondurucu soğuklarda minimum 124 kişinin öldüğünü ve insani yardımın her zamanki şeklinde oldukça mühim bulunduğunu bildirmişti.

Birleşmiş Milletler (BM) de geçen senenin sonunda Afganistan nüfusunun üçte ikisinin insani desteğe ihtiyacı bulunduğunu söylemişti.

Eski yardım görevlisi, “Umutsuz yaşıyoruz. Artık zamanımın neredeyse tamamını evde geçiriyorum. Film ve tv programı izliyorum, toplumsal medyadaki videolara bakıyorum” diyor.

İşinin yanı sıra yüksek lisans yapmak istediğini paylaşan STK görevlisi, artık bu hayalinin “yok bulunduğunu” söylüyor:

“Artık gün içinde hiçbir şey yapmadığım için yoruluyorum. Rahat bir halde dışarı bile çıkamıyorum.”

Şimdiye kadar Taliban yetkilileriyle birkaç anlaşmazlığı bulunduğunu özetleyen hanım, “Ne vakit sokağa çıksam beni denetim noktalarında durduruyorlar ve başörtüsü takmamı ve yüzümü ve saçımı kapatmamı söylüyorlar. Başörtüm olduğunda bile bir halde düzeltmemi istiyorlar” diyor.

Afganistan’da yaşayan bir karı terzi, geleneksel ve renkli tasarımlarıyla tanınıyordu.

30’lu yaşlarında olan hanım, Taliban yönetimi işyerini kapatma emri verene kadar ailesinde çalışan tek şahıs bulunduğunu, eşi ve çocuğuna tek başına baktığını konu alıyor.

“Artık sabahları uyandığımda yapabileceğim hiçbir şey yok. Yakarma ediyorum, kahvaltı hazırlıyorum ve evi temizliyorum” diye hanım sözlerine şöyleki devam ediyor:

“Eskiden gelinlik tasarlar, çocuklar için giysiler ve mahalli elbiseler dikerdim. Giysileri küçük aynalarla süsler, üstüne desenler diker, yamalarla renklendirirdim.”

Terzi, ilk başta işyerini pazar yerinden minik bir köye taşımaya karar verdiğini sadece Taliban yetkililerinin yeni dükkanını bulduğunu ve kapatma emri verdiğini söylüyor.

“Dükkanım kapalı. Bayanların çalışmasına izin verilmiyor. Müşterilerim niçin kapattığımı soruyor, ben de onlara dükkanımı açamayacağımı fakat evden onlara giyim dikebileceğimi söylüyorum” diyen hanım sözlerine devam ediyor:

“Fakat koskoca bir dükkanı da evime sığdıramıyorum. Tek bir dikiş makinem var, o yüzden şimdilik oldukça rahat işler yapabiliyorum. Gelinlik yada parti elbisesi hazırlayamıyorum.

“Kocam da ben de şu anda işsiziz ve ekonomik durumumuz her geçen gün kötüye gidiyor. Kızlarım da bizlere destek olamıyor, kimi zaman akrabalarımızdan birazcık yardım alıyoruz fakat o denli.”

Bayanların eğitimi de Taliban yönetimi tarafınca hedef alınan konulardan bir tanesi.

Genç kızların ortaokula gitmesi Eylül 2021’de yasaklandı.

Aralık ayında ise hanımefendilerin üniversiteye iştirakı durduruldu.

Bu karar Şubat 2022’de geri alındı ve hanım öğrencilerin, fizyolojik olarak adam öğrencilerden ayrı tutulmaları koşuluyla üniversitelerde derslere girmesine tekrardan izin verildi.

Bir karı psikolog, eğitim almak isteyen 70 öğrenciyle dolu sınıflarda ders verdiği gizli saklı bir okulda öğretmen olarak çalışıyor.

Bu okula giden evlatların en küçüğü 10, en büyüğü ise 20 yaşlarında.

Psikolog, çocuk ve gençler ile aileleriyle hususi terapi seansları yapıyor.

BBC’ye gönderilmiş olduğu sesli bir mesajda psikolog, “Yasaklardan ilkin genel anlamda bu saatlerde ofiste yada okulda olurdum. Fazlaca garip, her şey tamamen değişti”

Psikolog, derslerine katılmak isteyen kızlardan her gece 30’dan fazla ileti aldığını ve bu sayının giderek arttığını paylaşıyor:

“Bu genç kızların durumu benden daha fena, genel anlamda intihar düşünceleri oluyor. Her şeyi kaybettiklerini düşünerek kendilerini öldürmek istiyorlar.”

Psikolog, Afganistan’da hanım olarak hayata devam etmenin en korkulu tarafının denetim noktalarında Taliban yetkilileri tarafınca durdurulmak bulunduğunu konu alıyor.

“Nefes alamıyor şeklinde hissediyorum” diyen psikolog sözlerine devam ediyor:

“Cep telefonumuzu vermemizi yada cüzdanlarımızı denetlemek istemiyorlar bir ihtimal fakat bizi yavaş yavaş öldürüyorlar, yavaş zehirleme şeklinde. Bizi korkutuyorlar, aslına bakarsak bizi mermi ile değil, korkuyla öldüreceklerini hissettiriyorlar. Ya sana birlikte rol alan şahıs nerede, yada çalışıyor musun diye sorarlarsa?”

Bazı hanımefendiler ise Taliban yönetimi altında hayata devam etmenin pozitif yönde yanları bulunduğunu söylüyor.

Omaro-Tah, Afganistan’da dini bir okulda öğretmen olarak çalışıyor ve bununla birlikte üniversitede tıp okuyor.

“Bizlere sağladıkları itimat duygusundan oldukça memnunuz. Bayanlar artık kendilerini daha özgür hissedebiliyor ve eskisinden daha iyi eğitim alabiliyorlar” diyen hanım sözlerine devam ediyor:

“Adam ve hanımefendilerin ayrılması dinimizin bir gereği.”

Omaro-Tah, hanımefendilerin giyimi mevzusunda uygulanan kısıtlamaları da doğru bulduğunu aktarıyor.

Mayıs 2022’den bu yana hanımefendilere başörtüsü takmaları ve cemiyet içinde yüzlerini örtmeleri kuralı uygulanıyor.

BBC’ye konuşan Omaro-Tah, “Dinimiz gereği kapanmamız gerekiyor. Bu hanımefendiler için oldukça daha iyi” diyor.

Öte taraftan Omaro-Tah, Taliban’ın yönetimi ele geçirmesiyle “insanların ekonomik durumunun kötüleşmesi, işsizlik, fabrikaların kapanması ve insanların işi olmayan kaldıkları için başka ülkelere göç etmesi” şeklinde negatif etkilerin de bulunduğunu kabul ediyor.

Omaro-Tah, “Bu problemler insanların moralini etkiliyor, sadece hepsinin çözüleceğinden umutluyum” diyor.